به نقل از «ایسنا»

«سبزه میدان»؛ قدیمی‌ترین باغی که تفرجگاه مردم رشت بود

تاریخ انتشار: ۲۵ آذر ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۹۳۰۲۲۶۶

ایسنا/گیلان سیمان بُری‌های متعدد با پایه های سفیدش، دور تا دور باغ کشیده شده است. هر چند از آن سردرب زیبای دوره قاجار خبری نیست ولی «سبزه میدان رشت» انگار باغی برای تمام فصول است، باغی برای همه مردم.

از ورودی سمت کتابخانه استاد ابراهیم پور داود که وارد سبزه میدان شوید، جوانترهایی را می‌بینید که اطراف کتابخانه و سردیس استاد شیون فومنی قدم می‌زنند.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

کتابخانه‌ای که هر چند نامش عوض شده، ولی بنایش که معماری بومی و شیرسرهای چوبی‌اش به سمت باغ کشیده شده، از دهه ۵۰ به جا مانده است.
 
هرچه جلوتر می‌رویم، سردیس دیگر مشاهیر گیلان را می‌توان در باغ سبزه میدان دید. ولی هیچکدام به پای سردیس‌هایی نمی‌رسد که دور حوض قدیمی نصب شده است.

 هر ساعتی از روز که بروید، سبزه میدان پاتوق افراد کهنسالی است که یا با هم گپ‌وگفت دارند و یا مشغول بازی شطرنج هستند. زندگی در جریان است بی‌آنکه همین زندگان بدانند زیر پایشان در همین نقطه از سبزه میدان گورستانی بوده است.
 
قدیمی‌ترین سندی که ذکری از سبزه میدان رشت آمده است، کتاب تاریخ گیلان، نوشته عبدالفتاح فومنی است که به کشتار جمعی اسرای لشکر فومن در جریان جنگ پسیخان در سال ۹۹۳ در سبزه میدان اشاره می‌کند.
 
به گفته جهانگیر سرتیپ پور، سبزه میدان روزگاری میدان و باغ مرکز رشت بود. ناحیه‌ای که بین دو محله استادسرا و محله کیاب قرار داشت و سبزه زار آن تا حد چمارسرا امتداد داشت.

 ابتدای این سبزه زار آبگیری بود و در کنار آن گورستانی که مجرمان و یا اسیران جنگی را پس از اعدام در آن به خاک می‌سپردند. این نقطه که به آن پای چنار یا پایچناله می‌گفتند، در جانب شمالی سبزه میدان (محل فعلی آن) قرار داشت.

در جوار پای چنار درخت بلندی بود که زیر آن سکویی دایره‌وار از آجر ساخته بودند که تخت گاه حاکم، فاتح و ناظر اجرای احکام بود.
 
در عهد ناصرالدین شاه که خاندان‌های فومن و شفت ناچار به اقامت در رشت شدند، بخشی از زمین‌های اطراف پیرسرا که بازارچه‌ای هم داشت، خریداری کرده و خانه‌هایی برای خود ساختند. از جمله مشهورترین آنها حاج معصوم خان حاکم فومنات بود که عمارت زیبایی با چشم اندازی بر سبزه میدان ساخت.
 
در سبزه میدان عمارتی دیوانی هم وجود داشت که از سال احداث آن اطلاعی در دست نیست اما این بنا در سال ۱۲۷۹ قمری و در زمان ناصرالدین شاه به دستور وی و قاسم خان والی تعمیر شد.(گیله وا شماره ۱۰۹)
 
آنچه از باغ سبزه میدان با آن وسعت زیادش تا محله بیستون و استادسرا باقی مانده، همان اندازه است که در دوره ناصرالدین شاه بازپیرایی و محصور شده است.

 اگر به قدیمی‌ترین نقشه شهر رشت که در دوره ناصری کشیده شده بنگریم، باغ سبزه میدان به صورت یک مستطیل کشیده با فضای درختکاری جانمایی شده است.
 
تنها باغی که در رشت از زمان احداث تاکنون از ابعادش کاسته نشده، همین باغ سبزه میدان است. هرچند اگر در فهرست آثار ملی ثبت نمی‌شد، اکنون شاهد کوچک شدن ابعاد نخستین تفرجگاه عمومی رشت برای وسیع‌تر شدن خیابان دور سبزه میدان بودیم.
 
بهار سال ۱۳۹۱ و در یک اقدام غیر منتظره، شهردار وقت در حال کاستن از ابعاد دور سبزه میدان بود تا به محدوده خیابان اضافه کند که با دخالت اداره کل میراث فرهنگی گیلان، کوچک سازی باغ متوقف شد و سبزه میدان در ۲۴ خرداد همان سال به شماره ۳۰۲۶۱ ثبت ملی شد و شهرداری مکلف شد بهسازی باغ سبزه میدان را بر اساس تصاویر باقیمانده از اواخر دوره قاجار بازآفرینی کند.

هرچند این بازآفرینی صورت گرفت، ولی سبزه میدان دیگر هیچگاه آن سردرب زیبای دوره قاجار را به خود ندید. تصویری که در مجموعه عکس‌های کاخ گلستان موجود است.

 
جهانگیر سرتیپ پور، (شهردار رشت، سال ۱۳۳۰ ش) در کتاب نام ها و نامدارهای گیلان، ساخت سبزه میدان را به «محمد ولی خان تنکابنی» معروف به «نصرالسلطنه» نسبت می‌دهد، ولی آنچه از سبزه میدان دوره ناصری باقی مانده، در حقیقت توسط «میرزا قاسم خان والی» ساخته و بعدها توسط نصرالسلطنه بازپیرایی شد.
 
قاسم خان والی در زمان محمد شاه قاجار وارد دربار و در زمان ناصرالدین شاه به قنسولگری تفلیس گماشته می‌شود. وی پس از مدتی به همراه عباسقلی خان نوری برای تبریک جلوس تزار الکساندر دوم به روسیه می‌رود. اولین سِمت قاسم خان والی بعد از اقامت ۸ ساله اش در روسیه، پذیرفتن حکومت گیلان  است.
 
یک پژوهشگر تاریخ رشت درباره قاسم خان والی می‌گوید: گیلان همواره ترمینال تردد روس و انگلیس بود و به دلیل وجود تجارتخانه‌های متعدد، ناصرالدین شاه کسانی را به عنوان حاکم این منطقه انتخاب می‌کرد که از کارکنان وزارت خارجه بوده و دست کم زبان روسی بلد باشند.

 البته در آن زمان وزارت خارجه نبود ولی تشکیلاتی مربوط به نمایندگان ایران در خارج از کشور داشتیم. یکی از دلایل انتخاب قاسم خان برای حکمرانی گیلان، حضور ۸ ساله‌اش در روسیه بود.

مهندس روبرت واهانیان می‌افزاید: قاسم خان والی یک شخصیت اروپا دیده بود. حضورش در سن پطرزبورگ آن زمان که مهد انواع هنرهای اروپایی بخصوص معماری بود، در نگرش قاسم خان تاثیر بسزایی داشت و وقتی حکمران گیلان شد، مصدر بسیاری از عمران و آبادانی‌ها نه تنها در رشت بلکه در کل گیلان شد.

اولین اقدام عمرانی قاسم خان در رشت، ساخت محلی برای تجمع و تفریح مردم بود، سبزه میدان در آن زمان باغی بود که مردم می‌توانستند در آن آزادانه به گشت و گذار بپردازند.
 
وی به اشتباه برخی متون تاریخی در انتساب ساخت میدان به نصرالسلطنه می‌گوید: این میدان زمانی ساخته شد که اصلا محمد ولی خان تنکابنی به دنیا نیامده بود.
 
شکل هندسی و ابعاد مساحتی سبزه میدان در طول تاریخ دست نخورده باقی مانده و بررسی قدیمی ترین نقشه رشت که توسط «مهندس ذوالفقارخان» کشیده شده این گفته را تایید می‌کند. البته به لحاظ فضاهای داخلی، نام میدان، فضای سبز، نصب المان و تندیس ها، بارها و بارها دستخوش تغییر شده است.
 
در زمان پهلوی دوم، تندیس فرح پهلوی بر روی یک ستون در گوشه سبزه میدان نصب می‌شود، بعد از انقلاب این مجسمه برداشته می‌شود و با روی کار آمدن شورای اول، سردیس ۴ تن از مفاخر علمی شهر رشت بجای آن نصب می شود.
 
دهه ۱۳۶۰ و با حضور الماسی به عنوان شهردار، تابلویی به نام «سید جمال الدین اسدآبادی» دور سبزه میدان نصب می‌شود ولی تا سال ۱۳۹۰، این نام حتی در مکاتبات رسمی هم جا نمی‌افتد و در سال ۱۳۹۴ که شهرداری رشت سبزه میدان را بازآفرینی می‌کند، تابلوی سید جمال الدین اسدآبادی برای همیشه برداشته می‌شود.
 
اولین باغی که از دوره ناصری تفرجگاه عمومی رشت شد، هنوز هم محل آیند و روند شهروندان است و رشتی‌ها با باغ سبزه میدان خاطره نوستالژیک دارند.

انتهای پیام

منبع: ایسنا

کلیدواژه: رشت میراث فرهنگی سبزه میدان فضاي سبز استانی اجتماعی استانی اقتصادی استانی علمی و آموزشی استانی فرهنگی و هنری ناصرالدین شاه قدیمی ترین کشیده شده

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.isna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایسنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۹۳۰۲۲۶۶ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

برگزاری تظاهرات در حمایت از غزه در استانبول

به گزارش حوزه بین‌الملل خبرگزاری تقریب، رژیم صهیونیستی در جنگی که 7 ماه است، ادامه دارد، تمام جنایات موجود در ادبیات را برای شکستن اراده مردم غزه انجام داد. از سوی دیگر مسلمانان غزه به هیچ وجه پا پس نکشیدند و یکی از زیباترین و اصیل‌ترین نمونه‌های مقاومت را ارائه کردند. به همین مناسبت تظاهرات حمایت و اعلام همبستگی با مردم غزه در سراسر جهان به ویژه در دانشگاه‌های آمریکا ادامه دارد. در استانبول نیز مردم با فراخوان پلتفرم همبستگی غزه، به سمت میدان اوسکودار راهپیمایی کردند.
 
دُرموش آیدین، دبیرکل بنیاد کمک‌های بشردوستانه که پس از تلاوت قرآن کریم به سخنرانی پرداخت، به انتفاضه ناشی از مقاومت غزه در سراسر جهان به ویژه در دانشگاه‌های آمریکا اشاره کرد و گفت: ما امید خود را به غزه از دست نداده‌ایم، ماه‌ها است که میدان‌ها را خالی نگذاشته‌ایم، زیرا فکر نمی‌کنیم در ادامه مقاومت غزه چیزی برای ناامیدی وجود داشته باشد.

وی ادامه داد: اقدامات در دانشگاه‌های آمریکا گواه این است که غزه چه نوع انتفاضه‌ای را آغاز کرده است. نگرش دانشجویان نشان می‌دهد که چگونه رژیم صهیونیستی با تمام قدرت خود شکست خورد. تصویری که امروز در استانبول به نمایش درآمده است، با وجود هوای بارانی، در بین همه جهان به ویژه برادران فلسطینی ما دیده می‌شود. قیام غزه که بشریت را برانگیخت، نشانی از آگاهی جهانی علیه ظلم است. به همین دلیل همچنان میدان‌ها را خالی نخواهیم گذاشت.
 
در ادامه «نجم الدین ایرمک» به نمایندگی از پلتفرم همبستگی غزه اظهار داشت که رفتار شرافتمندانه مردم غزه منجر به رستاخیز همه بشریت شد. درود بر گردان‌های قسام که خاک مرده را از بشریت زدودند. 7 اکتبر منجر به احیای بشریت و همچنین امت اسلامی شده است. اعتراضات در دانشگاه‌ها نشان از همین مسئله دارد.

وی افزود: مقاومت غزه نه تنها مقاومت غزه بلکه مقاومت تمام بشریت است. خداوند در این مقاومت شرافتمندانه با ماست. لشکرهای مورد حمایت خداوند پیروز خواهند شد. این مقاومت از امت اسلامی تا همه بشریت را دربر گرفته و امروز انتفاضه بزرگی در سراسر جهان بالا گرفته است.

وی با بیان این که بیش از 200 روز است که مقاومت مردم غزه ادامه دارد، گفت: از آن روز ما از مقاومت حمایت کرده‌ایم. ما همراه با غزه در میدان‌ها مقاومت می‌کنیم. ما با کسانی خواهیم بود که مقاومت را تا آزادی غزه و بیت‌المقدس ادامه دهند. مقاومت در غزه یک مبارزه ساده حقوق‌بشری نیست، بلکه مبارزه بین حق و باطل است. حامیان حق نیز در کنار حماس، قسام و مردم غزه هستند. به همین مناسبت، ما یک بار دیگر به حماس که برای تمام بشریت مقاومت می‌کند، درود می فرستیم.
 
اسماعیل سونگور رئیس انجمن ماوی مرمره ضمن ارائه اطلاعاتی در مورد مشکلات ناوگان آزادی اظهار داشت که همانطور که انتظار می‌رفت، ناوگان آزادی با فشار از سوی رژیم صهیونیستی مواجه است. این رژیم با عواقب اقدامات غیرقانونی خود مواجه خواهد شد. ما تمام اقدامات لازم را علیه تحمیل‌های غیرقانونی رژیم اشغالگر انجام می‌دهیم. در روزهای آینده رژیم صهیونیستی که ناقض قوانین بین‌المللی است، پاسخگو خواهد بود. ما از مبارزه خود عقب نخواهیم نشست و انشاءالله دوباره عازم غزه خواهیم شد.